Afyon Kocatepe Üniversitesi (AKÜ) Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Şuayıp Özdemir, yaptıkları istatistik araştırmalara göre Afyonkarahisar'da konut ve gıdadan sonra en fazla harcamanın alkol ve sigaraya yapıldığını kaydederek, "Bu araştırmayı yaptığımız günlerde asgari ücret 900 TL küsurdu. Rakam olarak 319-320 TL gibi bir harcama yapılıyor. Yani yaklaşık asgari ücretin 3'te 1'i kadar bir parayı sigara ve alkole harcıyor vatandaşlarımız" dedi.

Prof. Dr. Şuayıp Özdemir, 4 akademisyen arkadaşı ile birlikte hazırladığı "Afyonkarahisar İli Hane Halkı Tüketim Analizi Tüketici Davranışları ve Eğilimleri" isimli kitabın tanıtım toplantısını yaptı. Tamamen kentte yaşayan insanlarla yapılan anketler sonucu hazırlanan ve tamamen istatistiki verilere dayanan kitapla ilgili konuşan Prof. Dr. Özdemir, kitabın kent içerisinde 4 bölgede, 3 kategoride ve 15 alt kategoride yapıldığını ifade etti. 2002 yılında yapılan araştırmanın 2013 yılında güncellendiğini aktaran Prof. Dr. Özdemir, "2002 yılında hane halkı tüketim analizini araştırmıştık. Afyon'da kim, neyi, ne kadar tüketiyor onu araştırmıştık. Aradan 10 yıl geçtikten sonra "acaba tüketim alışkanlıklarında nasıl bir değişim olmuştur?" diye yeniden bir araştırma gereği duyduk. Bunun için üniversiteden finansal destek aldık. Üniversitenin bir fonksiyonu, görevi olarak toplumsal hafızaya yazalım, tarihe not düşelim diye 2002 yılında yaptığım araştırmaların yenisini 2013 yılında yaptık. Çalışmamızda Afyon'u mahallelere böldük ve bir halı gibi dokuduk. Afyon'u tüketim alışkanlıkları bakımından hem gelir durumuna göre, hem de yerleşim bakımında coğrafi konumuna göre bölümlere ayırdık. Öncelikle gelir durumuna göre 5 bölüme ayırdık" diye konuştu.

"Çoğunluğumuzun, yüzde 75 civarında ev sahibi"

Kentte en fazla 4 kişilik ailelerin olduğunu ve bunlarında genelde 3-4 odalı evlerde yaşadığını belirten Prof. Dr. Özdemir, "Yerleşim bölgelerine göre kişi sayısına baktığımızda Afyon'da en çok 4 kişilik aileler var ve genellikle 3-4 odalı evlerde oturuyoruz. Çoğunluğumuz yüzde 75 civarında ev sahibi, yüzde 25 civarında ise kirada oturan insanımız var. Nüfusun yüzde 90'nı dışarıdan, şehir dışından bir şey almıyoruz diyor, ama yüzde 10'nuda elektronik, mobilya ve giyim diye sıralanıyor. Mutfak ihtiyaçlarını karşılama yeri genellikle bakkal, market ve semt pazarı diye sıralanıyor. Giyiş eşyalarında en çok şehir merkezinden, çarşıdaki mağazalardan alışveriş yaptığı söyleniyor ki bu Afyon için güzel bir şey alışveriş merkezilerine (AVM) yığılma yok" dedi.

"Harcamalarda sigara ve alkolü üst üste koyduğumuzda 3. sıraya yerleşiyor"

Kitapta yer alan bazı ilginç veriler üzerinden açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Özdemir, sigara ve alkole yapılan harcamalardan ise "korkunç rakamlar" olarak bahsetti. Kentte yaşayan insanların en çok harcama yaptıkları verilere değinen Prof. Dr. Özdemir şunları söyledi:

"Bölgelere göre gider kalemlerine bakıldığında en büyük gider kaleminin konut harcamalarına olduğunu görüyoruz. İkinci büyük harcama kalemimiz gıda, bundan sonra otomobil ve mobilya diye sıralanıyor. Ama en ilginç nokta şudur ki, sigara ve alkolü üst üste koyduğumuzda 3. sıraya yerleşiyor yani konuttan ve gıdadan sonra en çok harcamayı alkol ve sigaraya ikisini bir araya koyduğumuzda veriyoruz. Afyonumuz için güzel bir durum değil bu konu ile ilgili çalışmalar yapılması gerektiğini düşünüyorum. Bu araştırmayı yaptığımız günlerde asgari ücret 900 TL küsurdu. Rakam olarak 319-320 TL gibi bir harcamam yapılıyor. Yani yaklaşık asgari ücretin 3'te 1'i kadar bir parayı sigara ve alkole harcıyor vatandaşlarımız. Tabi asgari ücretliler bunu harcıyor mu, onu bilemiyorum onu kimin harcadığı ayrı bir konu. Ama genel olarak asgari ücretin 3'te 1'i hanelerde alkol ve sigaraya veriliyor, bu korkunç bir rakam."

"İnsanımızın borç isteme gerektiğinde başvurduğu en önemli kaynak eş, dost ve kredi kartı"

Borçlanma, tasarruf ile birlikte vatandaşların alışveriş yaparken hangi kriterlere değindiğinden de bahseden Prof. Dr. Özdemir, "Kredi kartı ile ilgili çalışmalar yaptık, halkımızın yüzde 53-54'ü kredi kartı ile alışveriş yapıyor. Hala kredi kartı kullanmayanlarımız da var. İnsanımızın borç isteme gerektiğinde başvurduğu en önemli kaynak eş, dost ve kredi kartı. Tasarruf yapma biçimi olarak öncelikle altına başvuruluyor ondan sonrada TL biçiminden bankalara yöneliyor insanımız. Mal ve hizmet alırken en çok şikayet edilen konu fiyatlardaki farklılıklar, bir yerde aldığımız ürün başka bir yerde farklı veya dükkanlarda bir gün farklı diğer gün farklı fiyat şikayet konusu oluyor. Bundan sonrada satıcıların davranışı ile ilgili şikayetler var. Kalitenin birinci kriter olarak kullanıldığı yer gıda, temizlik ve beyaz eşya olarak sıralanıyor. Halkımız gıda da kaliteye önem veriyor. Markanın önemli olduğu konu ise beyaz eşya, mobilya, giyim ve temizlik ürünleri olarak sıralanıyor" dedi.

"Vatandaşlarımızın çoğunluğunun yüzde 72'nin tatil yapmadığını görüyoruz"

Kitap da yer alan hane içerisinde satın alma kararı veren kişiler konusuna da anlatan Prof. Dr. Özdemir, "Ev satın almada aile ve özellikle baba etkili oluyor. Tatil yeri tercihinde ise ailece karar verdiklerini söylüyor tüketicilerimiz. Boş zaman değerlendirme biçimi olarak Afyonlular televizyon seyretmeyi birinci olarak tercih ediyorlar. Bundan sonra piknik ve alışveriş yapmayı tercih ediyorlar. Tatil yapma durumuna baktığımızda vatandaşlarımızın çoğunluğunun yüzde 72'nin tatil yapmadığını görüyoruz. Kültürel faaliyetlere yüzde 83'ü vatandaşlarımızın katılmıyor. Sanatsal etkinliklere katılma sıklığına baktığımızda vatandaşlarımızın yüzde 70'i hiç katılmadığını söylüyor. Son 10 yılda gelir dağılımı adaletine baktığımızda çok küçük olumsuz bir değişim gözledik. Ama 2002 yılında yaptığımız araştırma verileri ile 2013 yılında yaptığımız araştırma verileri ile kıyasladığımızda Afyon'daki gelir dağılımın çok iyi olduğunu görüyoruz" şeklinde konuştu.

Öte yandan, hazırlanan kitaba Doç. Dr. Yusuf Karaca, Doç. Dr. Mustafa Sandıkcı, Yrd. Doç. Dr. Fikret Yaman ve Yrd. Doç. Dr. Ali Avan'ın da akademik çalışmaları ile destek verdikleri öğrenildi.

İHA