Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından Balkanlar ve Doğu Avrupa Ülkeleri Gıda ve Yaşam Güvenliği Bosna Hersek Destekleme Programı, Eylül ayı itibari ile başlatıldı.

TİKA tarafından 2015 yılında başlayıp, iki yıl boyunca uygulanan Balkanlar ve Doğu Avrupa ülkelerinde kırsal bölgelerde yaşayan halkın refah seviyesini yükseltecek gelir getirici faaliyetler için çeşitli tarım ve hayvancılık projelerinin hazırlanıp uygulanmasını içeren "Balkanlar ve Doğu Avrupa Ülkeleri Gıda ve Yaşam Güvenliği Destekleme Programı", ilk aşamada Moldova ve Arnavutluk'ta uygulandı. Bu kapsamda ISO 22000 HACCP, gıda güvenliği, kırmızı ve beyaz et hijyeni, süt ve yumurta hijyeni, ISO 17020 muayene kuruluşlarının akreditasyonu gibi konuların yanı sıra tarımsal ürünlerin üretilmesi, tarımsal mekanizasyon, balıkçılık, tarımsal birliklerin kurulması, mevcut birliklerin alt yapılarının güçlendirilmesi alanlarında hedef gruplara yönelik çeşitli faaliyetler gerçekleştirildi. Bu defa 2017 yılı içerisinde uygulamaya konulacak projeleri içeren "Balkanlar ve Doğu Avrupa Ülkeleri Gıda ve Yaşam Güvenliği Bosna Hersek Destekleme Programı" Eylül ayı itibari ile başlatıldı.

Bosna Hersek'te 1992-1995 yılları arasında yaşanan savaştan ekonomisi en ağır şekilde etkilenen yörelerden biri olan Doğu Bosna'da öncelikle yaşanan savaşın sonuçlarından doğrudan etkilenen halka destek olma hedefi başta olmak üzere geçimini tarım ve hayvancılık ile sağlayan ailelerin yaşam standartlarını yükseltmek amacıyla tarım ve hayvancılık sektörüne yönelik kalkınma projeleri uygulanacak olup, bu kapsamda Saraybosna Üniversitesi Ziraat Fakültesi ile iş birliği yapılıyor. Program çerçevesinde yürütülen çalışmalara dair Bratunats'da "Paydaş Bilgilendirme Toplantısı" gerçekleştirildi. Programa TİKA Saraybosna Koordinatörü Ömer Faruk Alımcı, Bosna-Hersek Sırp Cumhuriyeti Başkanı Ramiz Salkiç, Srebrenica Belediyesi Meclis Başkanı Alija Tabakoviç, Saraybosna Tarım ve Gıda Fakültesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Muhamed Brka, Prof. Dr. Lutvija Kariç, Prof. Dr. Fikreta Behmen, Prof. Dr. Ervin Zeçeviç, Prof. Dr. Admir Dokso, Lejla Spiljak, Bratunats Belediye Başkan Yardımcısı Salih Dubiçiç ve diğer yetkililer ile birlikte Bratunats, Zvornik, Vlasenica ve Srebrenitsa'dan 150 tarım ve hayvancılık üreticisi katıldı. Proje Genel Koordinatörü Brka projeler hakkında genel bilgiler (proje konusu, proje amacı, proje kapsamı, proje yerleri, proje kullanıcıları, süresi vb.) verirken, her projenin danışmanı yürüteceği proje konusunda üreticilere detaylı sunum yaptı. Sunumların ardından proje faydalanıcılarının belirlenmesi amacıyla Miliçi, Bratunats, Zvornik, Vlasenitsa ve Srebrenitsa'dan toplantıya katılan bölgede çiftçilik yapan 500 kişiye uygulanan anketler ile projelere katılacak üreticilerin seçimi gerçekleştirildi.

Bosna Hersek'te şehir merkezlerinde yaşayan kadınlar, emekliler ve engellilerin yanı sıra bölgenin kırsal kesimlerinde yaşayan yetimler, yeni evlenen çiftler, gençler ve kadınlara kadar geniş bir kitlenin üretime katılmalarını sağlayacak olan program kapsamında aile çiftçiliği ile Bosna Hersek'te koyun ve keçi genotipin oluşturulması ve popülasyonun artırılması yoluyla kırsal yoksulluğun azaltılması, topraksız dikey tarım uygulamaları ile kentsel emekli ve engelli nüfusun yaşam kalitesinin artırılması, organik ceviz yetiştiriciliği ile yoksulluğun azaltılması ve kırsal kesimdeki kadının güçlendirilmesi, örtüaltı yetiştiriciliğin yaygınlaştırılması ile kadınların kalkınmaya katılımının desteklenmesi, kırsal alanda güvenilir arı ürünlerinin üretimi ve pazarlanması projeleri uygulanacak. "Örtüaltı Yetiştiriciliğin Yaygınlaştırılması ile Kadınların Kalkınmaya Katılımının Desteklenmesi Projesi" ile Srebrenica ve yakındaki belediyelerde bölgeye geri dönen proje için seçilen ailelerin (özellikle kadınların) yenilikçi üretim çeşitleri ile (örtüaltı üreticiliği) ticari faaliyetlerinin geliştirilmesi ve sosyo ekonomik anlamda güçlendirilmesi amaçlandı. Proje kapsamında 80 aileye sera hibesi ve sulama sistemi sağlanacak olup proje danışmanının koordinasyonunda toprak hazırlığı yapılıp kış dönemi ekimlerine başlanacak.

"Aile Çiftçiliği ile Bosna Hersek'te Koyun ve Keçi Genotipin Oluşturulması ve Popülasyonun Artırılması Yoluyla Kırsal Yoksulluğun Azaltılması Projesi" kapsamında Hersek bölgesinde yoksulluk ve işsizliğin yaygın olduğu kırsal kesimde yaşayan kadınlardan oluşturulacak 40 aile işletmesine 420 damızlık koyun, 420 damızlık keçi dağıtımı yapılarak, akademisyen danışmanların uzmanlığı ve organizasyonunda koyun/keçi yetiştiriciliğinin öğrenilmesi sağlanacak. Damızlık koyun/keçi yetiştirilmesi yoluyla temel ihtiyaçların karşılanması bakımından kadınların sosyo ekonomik yaşama katkıda bulunması amaçlanıyor. Seçilen türün agrega genotipinin oluşturulması da ayrıca projenin ara amaçlarından birisi olma özelliği taşıyor. Projeye göre her yılın sonunda yeni yetiştiriciler sisteme dahil edilerek, her aile işletmesinin altında sorumlu olacağı yeni aile işletmeleri kurulacak. Bu sayede 5 yılın sonunda 800 aile işletmesinin projeye doğrudan katılması hedefleniyor.

"Organik Ceviz Yetiştiriciliği ile Yoksulluğun Azaltılması ve Kırsal Kesimdeki Kadının Güçlendirilmesi Projesi" ile yeni evlenen genç çiftlere ve kadınlara destek olunması ve ekonomik bağımsızlığın desteklenmesi amaçlanıyor. Ayrıca ülke piyasasındaki ceviz üretiminin talebi karşılayamaması dolayısıyla talebin büyük bir kısmının ithalat ile karşılanması proje için önemli bir pazarı oluşturacak. Bununla birlikte yerli ham maddenin üretimdeki payının arttırılması yoluyla (özellikle pasta ve unlu mamuller endüstrisi için) kaliteli ham madde üretimi sağlanacak. Proje ile 3 ayrı belediyeden 60 üreticiye organik kapama ceviz bahçesi kurulacak.

"Topraksız Dikey Tarım Uygulamaları ile Kentsel Emekli Ve Engelli Nüfusun Yaşam Kalitesinin Artırılması" projesi daha çok şehir merkezlerinde yaşayan ailelere yönelik olarak planlandı. Resmi rakamlara göre, kırsal yoksulluk oranı kentsel yoksulluk oranına göre yüzde 9 daha fazla olmasına rağmen kırsal alanlarda yaşayan ailelerin kendi ihtiyaçları için üretim yapma imkanları olması dolayısıyla ekonomik durumları kentsel kesime göre daha iyi olduğundan bu noktadan yola çıkılarak planlanan projede hedef grup şehir merkezlerinde yaşayan emeklilik sisteminden mağdur olan emekliler, engelliler, kadınlar ve işsizler olarak belirlendi. Böyle bir projenin Bosna Hersek'te ilk defa uygulanıyor olmasından dolayı ilk etapta 50 kişi ile başlanacak proje, pilot uygulama sonrasında yaygınlaştırılarak 5 ayrı belediyede 500 kişi ile sürdürülecek. Sosyal bakımdan mağdur olan gruplara uzun vadeli ekonomik sürdürülebilirliği sağlayabilecek proje yalnızca ekonomik açıdan değil, üretilen ürünlerin taze olmasının yanı sıra tarım ilaçları ve bitki koruyucu kullanımının bertaraf edilmesi dolayısıyla sağlık açısından, tarımsal faaliyetlerin ev işleri ile birleştirilerek yapılabilmesine imkan tanımasından ayrıca, dikey sistemlerinin engelli veya az hareketli olan kişiler için uygun olması dolayısıyla sosyal açıdan, şehir ortamlarında ve apartmanlarda kurulacak bir nevi şehir bahçelerinin çevre kirliliğini azaltma, çeşitli biyolojik habibatlar oluşturma, doğal izolasyon görevi görme bu sayede de kış ve yaz döneminde ısıtma ve soğutma masraflarını azaltmaya yardımcı olması gibi imkanlar sağlaması açısından çevresel avantajları bulunuyor.

"Kırsal Alanda Güvenilir Arı Ürünleri Üretimi ve Pazarlanması Projesi" ile kırsal alanda yaşayan küçük aile işletmelerinin gelir seviyelerinin iyileştirilmesi ve istihdamına katkı sağlanması amacıyla arıcı birliklerinin mevcut ekipman kapasitelerinin geliştirilmesi ile bal üretim kalitesinin artırılması, birlikler tarafından bir marka oluşturulması, hijyenik üretim sağlayarak güvenilir gıda ve sürdürülebilir gıda güvencesinin sağlanması amaçlanıyor. Proje kapsamında ayrıca bölgede bir bal paketleme tesisinin kurulması planlanıyor. Böylece yıllık 50 tondan fazla bal hijyenik olarak katma değeri yüksek olan cam ambalaj ile paketlenerek HACCP ve HELAL sertifikaları ile sertifikalandırılacak ve marka değerinin artırılması ile ürün pazarının gelişmesine katkı sağlayacak.

İHA