Türkiye’de Aile Hekimliği Sistemi’nin sorunları yaşanan ekonomik kriz nedeniyle katlanarak artmaya devam ediyor. İzmir’in Balçova İlçesi, Eğitim Mahallesi’nde bulunan 2 Nolu Aile Sağlığı Merkezi’nin uzun yıllardır hizmet verdiği, belediyeye ait olan bina için 6 Şubat Depremleri sonrasında, Balçova Belediyesi ‘depreme dayanıksız’ raporu vererek, binanın boşaltılması sürecini başlattı. Belediyenin 2 Mayıs 2023 tarihinden itibaren 60 gün olarak verdiği süre doldu, ek süre talep edildi. 29 günlük ek süre de dolmak üzere… 

ASM’nin taşınması ve diğer tüm işlemlerin yükü 7 aile hekiminin üstünde… Semtte ASM’nin taşınması için uygun bina arayışı sonuçsuz kaldı, aile hekimlerine dükkan bulun denildi! Dükkan kiraları dudak uçuklatıyor! 50 bin-80 bin hatta 3 Bin doların istendiği  dükkan kiralarının nasıl karşılanacağının derdi de, ASM’nin taşınmasıyla ilgili iş yükü de, stresi de aile hekimlerine kaldı! 

ASM’nin Sadece Kirası 3-4 Bin Liradan 50 Bin Liralara Çıkıyor!

Türkiye’de  işletme anlayışıyla dizayn edilen Aile Hekimliği Sistemi, yapılan zamlarla birlikte büyük çıkmaza girdi! Sistem sürdürülebilir değildi, artık hiç değil! Sağlıkta Birinci Basamak Sağlık Hizmeti’nin önemi ‘hastalıkları önleyici’liği, ücretsiz oluşu ve kolay ulaşılabilinir olması nedeniyle en önemli saç ayağı ancak sistem enkaz altında!

İzmir’de Balçova 2 Nolu ASM hakkında belediye depreme dayanıksız raporu verdi, “binayı boşaltın” dedi ama gidilecek yerlerin kiraları el yakıyor! Konuyla ilgili ASM’de görevli aile hekimleri Sağlık Bakanı Fahrettin Koca başta olmak üzere tüm yetkililere seslenerek, “ASM’ler apartman altlarında, dükkanlarda birinci basamak sağlık hizmeti vermeye mecbur bırakılıyor. Türkiye 100 yılında birinci basamakta sürdürülebilir bir sistem yok, enkaz altında! Aile hekimleri işletme sahibi gibi çalışıyor. Kiralar 50-80 bin arasında, 3 bin dolar kira isteyenler var! Yüzde 17 zam yapılması öngörülen cari ödeme ile kira artı giderleri karşılaşmamız mümkün değil! Bakan Koca’ya sesleniyoruz. Balçova 2 Nolu ASM’nin Sayın Bakan Koca’nın bahsettiği kanun teklifi avantajlarından acilen yararlandırılmasını talep ediyoruz!” dedi. 

İZAHED: Aile Hekimliği Sistemi Bu Ekonomik Ortamı Kaldırmıyor, Sürdürülebilir Değil!

İzmir Aile Hekimleri Derneği (İZAHED) Başkanı Dr. Muhteber Ocak, yaşanan durumla ilgili Bilim Sağlık Haber Ajansı’na bilgi verdi. Dr. Muhteber Ocak, “6 Şubat depremi sonrası bizim binamızda da depreme dayanıklılık için test yapıldı. Balçova Belediyesine ait olan binamız depreme dayanıksız çıktı. Belediye bizlere resmi yazıyla 2 Mayıs’ta binayı 60 gün içerisinde boşaltma kararlarını tebliğ etti.Bu kararın üzerine yeni yer aramaya başladık. Konuyu İzmir İl Halk Sağlık Müdürlüğü ve Balçova İlçe Sağlık Müdürlüğü ile paylaştık. Yasal prosedüre göre bize bildirilen resmi yazıda Balçova İlçe Sağlık Müdürlüğü ve/veya aile hekimleri tarafından bina bulunması konusu yer alıyordu. Balçova İlçe Sağlık Müdürlüğü ve Balçova Kaymakamlığı ile görüşüldü. Onlar ilk başta bize bir bina temin edebileceklerini belirttiler. Bu arada biz de arayışlarımıza devam ettik ancak 7 hekimli bir aile sağlığı merkezini kaldıracak bir bina bulamadık” diye konuştu.

İlçe Sağlığın Bulduğu Bina Depreme Dayanıksız Gerekçesiyle Bakanlık Onayı Almadı!

Ramazan Bayramı öncesinde Balçova İlçe Sağlık Müdürlüğü’nün Teleferik Mahallesi’nde kendilerine sunduğu binanın Sağlık Bakanlığı tarafından onay almadığını anlatan Dr. Ocak şöyle devam etti: “Bina 1985 yılında inşa edildiği, deprem yönetmeliğinden önce yapıldığı ve depreme dayanıksız olduğu gerekçesiyle Sağlık Bakanlığı tarafından uygun görülmediği bize iletildi. Balçova Kaymakamlığı aracılığıyla, hizmet verdiğimiz binaya yakın bir noktada bulunan bir dükkân ile ilgili görüşmeler yaptık. Dükkânın fiziki koşulları tavan yüksekliği düşük olduğu için bir ASM için uygun görünmüyordu. ASM uygunluğu için proje çizdirip itfaiyeden onay alıp o şekilde sözleşme sürecine girecektik. Ancak itfaiyeden onay çıkmadı.”

Belediyenin ASM’yi Boşlatma İçin Verdiği Ek Süre 1 Ağustos’ta Sona Eriyor!

Balçova Belediyesi tarafından binanın boşaltılması için ASM’ye tanınan 60 günlük süre 2 Temmuz 2023 tarihinde doldu. Belediye tarafından ek olarak 29 gün süre daha verildi. Ve o sürede 1 Ağustos itibariyle dolacak. İZAHED Başkanı Muhteber Ocak, “Bizden beklenen bir bina bulmamız ve orayı Aile Sağlığı Merkezi haline getirmemiz.Yeni yer arayışlarımız devam ediyor. Bu bölgede bizim koşullarımızı karşılayacak boş bina yok. Sağlık merkezi olarak ayrılmış bir yer yok. Biz bu sorunun hizmet verdiğimiz 24 bin kişinin mağdur olmadan çözülmesini istiyoruz” dedi. 

Cari Ödeme Zamların Gölgesinde Kaldı! 

Bir yandan ASM için uygun yer arayışı sürecini gerçekleştirmek ve bir yandan da bu bulunacak yerin ASM’ye uygun hale getirilmesi için tadilat konusunu planlamakla uğraşan Balçova 2 Nolu ASM’de görevli aile hekimleri, hekimlik vazifelerinin yanında bir de ASM işletmecisi olarak çalışıyor. 

Dernek Başkanı Dr. Ocak, asıl işleri olan hekimliğin haricinde ve çok çok ötesinde ASM için uygun yer bulma ve o yerin tadilatı işlerini de  planlamak zorunda bırakıldıklarına dikkat çekerek şunları söyledi: “Tadilat konusunu da biz hekimler planlamak zorundayız. Bulduğumuz dükkân kiraları 50 bin-80 bin TL arasında değişiyor. Aile Sağlığı Merkezleri’ne kira ve diğer masrafların ödenmesi için ayrılan bir cari ödeme giderimiz var. Bizler bu cari ödemeden yanımızda çalıştırdığımız personellerin maaşını, elektrik, su, doğalgaz masraflarını, bütün kullandığımız alet edevatından, kullandığımız tıbbi cihazlara, mutfak masrafı, temizlik hijyen malzemesi masrafına kadar aklınıza gelebilecek her kalemi ödemek zorundayız. ASM’ler, A,B,C,D, E diye gruplandırılıyor. Bu gruplandırma üzerinden cari gider ödemesi yapılıyor. Biz şu anda C ve D grubundayız. Gruba göre çalıştırmanız gereken personel sayıları ve ASM koşullarında da değişiklikler olabiliyor. Cari giderimize yapılması düşünülen zam sadece yüzde 17 oranında. Asgari ücrete daha fazla zam geldi. Bunun yanında her şeye kat be kat zam geldi. ASM’lerde ayrıca jeneratör,aşı dolabı gibi bir malzeme bozulursa tamir için para kalmıyor. Yani kısaca bize reva görülen yüzde 17 oranındaki artışla ve mevcut cari ödeme ile bizim astronomik kira tutarıyla bir dükkânı ASM’ye dönüştürebilmemiz imkânsız görünüyor. En az 50 bin TL kira ve stopaj ücreti, iç tadilatı var, yine personel maaşları ve diğer tüm giderler var. Bu durumda aile hekimliği sistemi açısından sürdürülebilir değil!” 

Devlet Vatandaşlarına Nitelikli Bir ASM Neden İnşa Etmiyor!

Cari ödemeyle olacak iş değil ve Bakanlığın ASM’lere verdiği cari ödemede büyükşehir farkı da yok! “Devlet vatandaşlarına uygun nitelikli tek bir ASM inşa edemez mi?” diye soran Dernek Başkanı Dr. Çolak şöyle konuştu: “Dükkandan bozma bir ASM’de kriterlerin ne kadarı uygulanabilir. Bir ASM’nin sahip olması gereken bir çok kriterden hangisini sağlıklı bir şekilde gerçekleştirebiliriz bilemiyorum. Örneğin; bekleme salonu alanımız neredeyse olmayacak. Bu neden önemli? Sağlıkta şiddetin tırmanışa geçtiği günümüzde biz aile hekimlerinin hayatını başka daha birçok sorunun yanında, binaların fiziki yetersizlikleri de riske sokuyor. Hastalar zaten gergin ve bekleme salonunun darlığından insanların beklemek istemediği bir ortam yaratıyor.İnsanlığın yapay zekâya doğru evrildiği bir çağda bizim geldiğimiz noktada birinci basamak gibi önemli bir sağlık hizmetini apartman altlarında daracık ve havasız yerlerde hizmet vermesi kabul edilebilir değil.”

Balçova 2 Nolu ASM Hekimlerinden Bakan Koca’ya Çağrı! 

Söz konusu Aile Sağlığı Merkezi binası Balçova Belediyesi’ne ait. ASM binanın ilk iki katını 3-4 bin lira kira bedeli ödeyerek kullanıyor. Günümüz kira fiyatlarının yanında solda sıfır kalıyor ama ne yazık ki bu avantaj da ortadan kalkıyor…

ASM’nin apartman altından bir dükkana taşınmasının, dükkanın ASM standardına getirilmesi için yapılacak tadilatın, ödenecek vergilerin ve tüm diğer giderlerin maliyetinin bugünkü koşullarda 400-500 bin TL olduğunu belirten İZAHED Dernek Başkanı Aile Hekimi Dr. Ocak, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Aile Hekimliği Kanunu’nda değişiklik yapılmasını içerek kanun teklifinin Plan ve Bütçe Komisyonundan geçtiğini ve tam da ASM’lerin yapım işlemleri ve gider masraflarında Bakanlığın devreye gireceğini açıkladığını ifade etti. 

Dr. Ocak şunları söyledi: “Sayın Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 14 Haziran’da Twitter’dan Plan ve Bütçe Komisyonundan geçen Aile Hekimliği Kanununda değişiklik yapmayı amaçlayan kanun teklifi hakkında açıklama yaptı. Yapılan açıklamada gerekli durumlarda, yapımı dâhil, Aile Sağlığı Merkezlerinin giderlerinin Bakanlık tarafından karşılanacağını belirtiyor. Ancak bizim iki haftalık bir süremiz kaldı. Bu durumdan faydalanmayı acilen talep ediyoruz! Çıkardığımız tahmini bütçe 400-500 bin civarında bir bütçe ki o da bugün koşullarında çünkü her şey sürekli zamlanıyor. Hekimbaşı neredeyse yüz bin ya da daha fazla kendi cebimizden para koymamız gerekiyor. Böyle bir sistem dayatması çok uzun zamandır var. Bu düzenleme büyük kentlerde  çok daha mağduriyetler yaratıyor. Önceki süreçlerde cari ödeme bu kadar erimemişti. Ancak artan döviz kuru, enflasyon karşısında şu anda yapılan cari ödeme eridi gitti. Ayrıca bir noktada şöyle bu yapılan cari ödemede büyükşehir avantajı da yok. En ücra köşedeki bir ASM’ye de aynısı ödeniyor, İstanbul, Ankara ve İzmir’deki ASM’ye de aynı ödeme yapılıyor bu büyük kentlerde çok ciddi bir soruna dönüşmüş durumda. En ucuz dükkân kirası bugün 50 bin TL yarın ne kadar olacağı belli değil. Yeni kiralık yer arıyoruz 3 bin dolar dediler, başka bir dükkân 75 bin TL dedi. Bu sürdürülebilir bir durum değildir. Bir süre sonra ana kadromuza dönmek zorunda kalacağız ya da emekli olacağız mecburiyetten. Aile hekimliği bir kamu hizmetidir ve bu hizmeti devletin en iyi şekilde sağlaması gerekmektedir. Biz dükkândan bozma niteliksiz ortamlarda sağlık hizmeti vermeyi kendi sağlığımız ve hastalarımızın sağlığı açısından olumsuz bir durum olarak görüyoruz.”

Birinci Basamakta Sorunlar Acilen Giderilmelidir!

Birinci basamak sağlık hizmetinin halkın en ucuz ve kolay ulaşabildiği sağlık hizmeti olduğunu belirten İZAHED Başkanı Dr. Muhteber Çolak sözlerini şöyle sürdürdü: “Birinci basamak sağlık hizmeti sağlığın temelidir. Hastalığın ortaya çıkmasını önleyici hizmettir. Biz burada aşılamayla hastalıkları önlüyoruz. Biz insanı hasta etmeden engelleyecek bir sağlık hizmeti vermekteyiz. ASM’lerin bina bulma ve kira ödeme sorunu büyük kentlerde artık sürdürülebilir değildir. Deprem bölgesinde gittiğimizde gördük ki apartman altı tüm ASM’ler yıkılmıştı. Depremde öncelikli ihtiyaçlardan biri en önemlisi sağlık hizmetinin devamlılığıdır. Deprem kuşağında bir ülke olarak sağlık merkezlerimizi bağımsız binalarda sağlamak zorundayız. Bu binalarımız ayakta kalırsa sağlık hizmeti verebiliriz. Bunu yaşadık ve zorluklarını gördük. Sağlık hizmeti verme koşulları yoktu. Bizim gönlümüz Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılında buna yakışır sağlık hizmetinden yana. Bu vizyona göre ASM’lerin planlanmasını istiyoruz ve talep ediyoruz. Aile sağlığı merkezlerinin devamlılığını sağlamaya yeterli cari gider ödemesi istiyoruz.”

Bakan Koca’nın Aile Hekimliği ve ASM’lerle İlgili Açıklaması

Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, 4 gün önce Twitter’dan Aile Hekimliği Kanununda Değişiklik Yapmayı Amaçlayan Kanun teklifinin Plan ve Bütçe Komisyonundan geçtiğini ifade ederek ‘hayırlı olsun’ dedi. Bakan Koca’nın paylaşımında şu cümleler yer alıyor: “Plan ve Bütçe Komisyonundan geçen ve AİLE HEKİMLİĞİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPMAYI AMAÇLAYAN KANUN TEKLİFİ -Gerekli durumlarda, yapımı da dâhil, Aile Sağlığı Merkezlerinin giderlerinin Bakanlık tarafından karşılanmasını, -Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen puanlama sistemi yerine, sözleşmeli çalışan Aile Hekimleri ile Aile Sağlığı Merkezi çalışanlarına devlet memurlarının tabi olduğu disiplin hükümlerinin uygulanmasını amaçlıyor. Kanun teklifi hayırlı olsun. Plan ve Bütçe Komisyonundan geçen ve AİLE HEKİMLİĞİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK yapmayı amaçlayan kanun teklifi AİLE DİŞ HEKİMLİĞİ hizmetleri ile YAŞLI SAĞLIĞI hizmetlerini organize etmeyi, bu amaçla Diş Hekimleri ve ilgili personelle sözleşme yapılabilmesini amaçlıyor. Kanun teklifi hayırlı olsun.” (BSHA-Bilim Ve Sağlık Haber Ajansı)