Bitkilerin kendine has koku ve tat içeren kök,yaprak ,kabuk gibi kısımlarının kurutulup toz haline getirilmesiyle baharatlar elde edilir.Türk mutfağında nane,kırmızı biber,karabiber,kekik gibi baharatlar  geniş yer tutar.Ancak baharat formda da tüketilen ve  beslenmede yer verilmesine dair soruların arttığı dört bitkiye dair çalışmalara göz atalım.

ZENCEFİL: 
Zencefilin en çok bilinen özelliği antiemetik etki göstermesi yani mide bulantısını kesici etkiye sahip olmasıdır.Bu durumda tüketilecek yiyeceklere,yemeklere 1 çay kaşığı kadar zencefil eklenmesi mide bulantısını durdurmaya yardımcı olabilir.Yine hamilelikte veya  kemoterapi tedavisinin yan etkisi olarak ortaya çıkan mide bulantısında zencefil içeren şeker veya sakızların olumlu etkileri görülmüştür.Ancak bu gibi durumlarda kesinlikle doktora danışılması gerekmektedir.

İçeriğindeki “Gingerol”  etken maddesinin karaciğer ve bel çevresi yağlanmasını  önleyerek elma ya da erkek tipi denilen obeziteyi engellemektedir.Bu maddenin antioksidan özelliğinden dolayı da başta  kolon ve yumurtalık olmak üzere kanser hücrelerinin gelişmesini durdurduğuna dair çalışmalar vardır.
Analjezik özelliği ile soğuk algınlığı ve boğaz ağrısı tedavisinde kullanılabilir. 
2014 yılında “Complementary Terapies in Medicine” dergisinde yayınlanan makalede düzenli olarak 3gram kadar toz zencefil verilen bireylerde insülin direncinin azalıp kilo kaybını kolaylaştırdığı ve tip 2 diyabeti önlediği üzerinde durulmuştur.

TARÇIN:
Yapılan pek çok bilimsel çalışmada tarçının kan glikoz düzeyini düzenleyici etkisi ortaya koyulmuştur.Ancak 30 klinik çalışma derlemesinde daha koyu kahverenkli ve tadının daha keskin olan Çin kökenli Latince adı “Cinnamomum cassia” olan tarçın türünün diyabet hastalarında yüksek  kan şekerini dengeleyici etkisi görülmüştür.Tarçının bu etkisi  insülinin de yapısında bulunan  krom mineralinden gelmektedir.Belki de tarçın alırken paket etiketinde yazan tür olarak nereden geldiğine bakmak da fayda vardır.Kan glikoz düzeyinde ani iniş çıkışları önleyerek tatlı isteğinin giderilmesinde de iyi bir seçenektir.
Bileşimindeki “Eugenol(öjenol)” maddesiyle de bağırsakta antibakteriyel ve antienflamatuar  etki göstererek zararlı bakteri ve mantarların üremesini engellediği görülmüştür

ZERDEÇAL:
Son yıllarda üzerinde yapılan çalışmaların artmasının sebebi içeriğinde bulunan “Curcumin”maddesinin yüksek antioksidan özelliği taşımasıdır. Bu madde  ORAC değeri olarak adlandırılan antioksidan kapasitesi en yüksek ilk10 besin arasındadır.Çalışmalarda başta karaciğer,kolon ve göğüs kanseri olmak üzere tümör hücrelerinin gelişimini engellediği görülmüştür.
2010 yılında Curcumin ve Obezite çalışmasında  zerdeçalın yağların metabolizmasında rol oynayarak doymuş katı yağ tüketimine bağlı artan kötü kolesterolü(LDL) düşürücü ve safra kesesi hastalıklarını önleyici özelliği bulunmuştur.

ÇÖREK OTU:
İçeriğindeki “Timokinon” antioksidan maddesi ile akciğer,göğüs kanserine karşı etkili olduğunu gösteren çalışmalar vardır.Ayrıca bileşimindeki Omega 6 ve uçucu yağların etkisiyle iştah azaltıcı ve sindirim sisteminde antimikrobiyal ,antihelminitik etki göstererek bağırsak  parazitlerinin düşürülmesi ve bağırsak florasının düzenlenmesinde etkilidir.Bu özelliklerinden dolayı kahvaltılarda peynir veya omletlere ya da salatalara eklenerek tüketimi artırılabilir.

KAYNAK:
Kılıç N. Zencefil ,Eczacı odası yayınları.
Tzeng, T. F., Liou, S.. & Liu, I. M. (2015). 6-Gingerol Protects against Nutritional Steatohepatitis by Regulating Key Genes Related to Inflammation and Lipid Metabolism. Nutrients, 7(2), 999-1020.
Mozaffari-Khosravi, H.,, Najarzadeh, A., & Mozayan, M. R. (2014). The effect of ginger powder supplementation on insulin resistance and glycemic indices in patients with type 2 diabetes: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Complementary therapies in medicine, 22(1), 9-16.
Yeşilada E. Yeditepe Üniversitesi  https://www.pharmetic.org/bilgi-bankasi/tarcin.pdf
Çoban, Ö. E., & Patır, B. (2010). Antioksidan etkili bazı bitki ve baharatların gıdalarda kullanımı. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5(2), 7-19.
Alappat, L., & Awad, A. B. (2010). Curcumin and obesity: evidence and mechanisms. Nutrition reviews, 68(12), 729-738.
Güllü, E. B., & Gülcan, A.I. (2013). Timokinon: Nigella sativa’nın(çörek otu) Biyoaktif Komponenti. Kocatepe Veterinary Journal, 6(1).

Stajyer Diyetisyen Yeşim ÖZTEKİN