Tarih tüm zamanlarda insanın en fazla merak ettiği konulardan biri olmuştur. Peki, tarih öğrenmenin sağlayacağı faydalar nelerdir? Bu sorunun farklı şekillerde cevaplanması mümkündür. Tarih, her şeyden önce insanın kendisini tanıyıp bilmesine yarar. Tarih bilmeyen, kendisini tanımayan bir insan hafızasını kaybetmiş gibidir. Nasıl ki hafızası olmayan biri bugün, içinde bulunduğu durumu anlayamaz ve ne yapacağını bilemez ise tarih bilgisinden yoksun bir insan da ne olduğunu, nereden geldiğini ve nereye doğru gitmekte olduğunu tayin edemez. Bu nedenle tarih, insana bir yandan kim olduğunu bildirirken diğer yandan kim olmadığını da göstererek onu öteki insanlardan ayırır. Böylece kendi özgün kimliğini oluşturmasında insana yardımcı olur.

İnsan kendisinin yanı sıra mensubu bulunduğu toplumu, ülkesini ve dünyayı anlamak için de geçmişi bilmek durumundadır. İçinde yaşadığı toplumun geçmişini okuyup öğrenen bir insan, edindiği bilgiler sayesinde toplumun ortak kültürel değerlerini daha yakından tanıyıp anlar. Bu değerleri benimseyip, onları yaşatma ve gelecek nesillere aktarma çabası içine girerek toplumsallaşma sürecine katılır.

Tarih, içerdiği bilgilerle insanların kültür seviyesini yükseltir. İnsanın algılama, araştırma, anlama, yorumlama ve muhakeme yapma gibi zihinsel becerilerini geliştirir. Olayları iyi, kötü, doğru, yanlış, güzel, çirkin gibi kanaatlerle değerlendirme imkânı sunarak insanda ahlak şuurunun ve manevi değerlerin güçlenmesine katkıda bulunur.

Toplumların ortak hafızası olan tarih, insanlardaki vatan ve millet sevgisini pekiştirerek millî kimliğin güçlenmesinde önemli rol oynar. Toplumu oluşturan insanlar, tarihte olup bitenleri öğrendikçe ortak bir geçmişten geldiklerini ve aynı milletin fertleri olduklarını fark ederler. Atalarının tarihteki başarılarını öğrenen genç nesiller, onlarla övünür ve gurur duyarlar. Milletçe yaşanan acı tatlı olayları anlatan kitapları okudukça fedakârlık ve dayanışma duygularıyla birbirlerine daha sıkı bağlanırlar. Medeniyetlerine ait değerlere ve ülkelerine sahip çıkarak her türlü tehdide karşı bilinçli şekilde mücadele ederler.

Tarih günümüz dünyasını anlayabilme ve gelecekle ilgili gerçekçi ve akılcı planlamalar yapabilme konusunda insanlara yardımcı olur. Bu nedenle insanların tarihi bilmeleri ve tarih bilincine sahip olmaları büyük önem taşır.

Tarihin geleceğin planlanmasındaki rolü ve önemi hakkında neler söyleyebilirsiniz?

İnsanlığın ortak belleği bilim, teknoloji, sanat, edebiyat, ekonomi ve devlet yönetimi alanlarında zengin bir bilgi birikimi meydana getirir. Günümüz insanları da tarih sayesinde öğrendiği bu bilgilerden yararlanarak her alanda yeni bilgi ve buluşlar ortaya çıkarır.

Tarih, İngiliz tarihçi Edward Halett Carr’ın da dediği gibi edinilmiş becerilerin kuşaktan kuşağa iletilmesi içinde bir ilerlemedir. Eğer tarih öğrenimi yoluyla gerçekleştirilen bilgi aktarımı olmasaydı insanlar; önceki kuşakların neler yaptıklarını bilemez, onların kültürel birikimlerinden ve tecrübelerinden yararlanamazdı. Bunun sonucunda da ilerleme serüvenine her kuşakta yeniden başlamak zorunda kalır ve medeniyet bugünkü gelişmişlik düzeyine ulaşamazdı.

Ünlü Fransız filozofu Montesquieu (Monteskü, öl. 1755) tarihin bu işlevini şu sözlerle ifade etmiştir:

“Tarihin daima zamanların ışığı, olayların hazinesi, gerçeklerin tanığı, iyi nasihatlerin ve tedbirin kaynağı, davranışın ve adaletin kaidesi olarak değerlendirilmiş olması boşuna değildir. Tarih olmaksızın yaşadığımız asrın ve ülkenin sınırları içine hapsedilmiş, özel bilgilerimizin ve kendi düşüncelerimizin dar çemberi içine sıkıştırılmış bir şekilde daima, dünyanın geri kalan kısmına karşı bizi yabancı bırakan bir tür çocukluk çağında ve bizden önce gelen ve bizi çevreleyen her şeye karşı derin bir cehalet içinde kalmaktayız.”