İzmir'in Aliağa ilçesi Güzelhisar Mahallesinde bulunan ve tam 7 asra tanıklık eden Saruhan Beyliği döneminden kalma tarihi cami, aslına uygun şekilde restore edilerek yeniden ayağa kaldırılıyor.
Yazılı kaynaklara göre; bir zamanlar aynı çatı altında bir bölümü kilise, diğer bir bölümü ise cami olarak kullanılan; Aliağa Güzelhisar mahallesi sakinlerinin ifadesiyle hoşgörü ve birlikteliğin en güzel örneğini sergileyen Balaban Paşa Camii, Aliağa Belediyesi tarafından restore ediliyor.
Güzelhisar'ın 1320 yılında Saruhanlı Beyliği'nin komutanlarından Balaban Paşa tarafından fethedilmesiyle kiliseden çevrilen tarihi cami, yürütülen restorasyon çalışmaları kapsamında A'dan Z'ye elden geçiriliyor.
İlgisizlik ve bakımsızlık yüzünden her geçen yıl biraz daha tahrip olan tarihi caminin minaresi de 2015 yılında yaşanan şiddetli fırtınada yıkılmıştı. Minarenin yıkılmasıyla birlikte restorasyon işlemlerini hızlandıran belediye, gerekli hazırlıkların ardından düğmeye basarak süreci başlattı.
Restorasyon çalışmasında görev alan emektar taş ustası Ahmet Gültepe, Balaban Paşa Camii'nin restorasyonunda görev almaktan dolayı mutlu olduğunu ifade ederek, "Mesleğine aşık bir usta olarak belirtmek isterim ki, 700 yıl önce bu coğrafyada yaşamış taş ustalarının inşa ettiği bu yapıya hayran kaldım. Öyle ki, 700 yıl öncesinin imkanlarıyla yapılan bu yapıyı günümüz ustalığı ve mimarisiyle karşılaştırdığımızda üzülmemek elde değil. Çünkü yüzyıllara meydan okuyarak günümüze ulaşmayı başarmış bu yapıyı şimdiki modern yapılarla mukayese bile edemeyiz. Burada tarihi bir misyon üstlendiğimizin bilinciyle bu yapıyı büyük bir itina göstererek tıpkı dantel işler gibi, aslına sadık kalarak, bire bir restore etmeye imtina ediyoruz. Aynı eseri sil baştan inşa etmeye niyetlensek bu nitelikte yapmamız mümkün değil. Bizler en fazla, böylesine kıymetli bir eseri naçizane bir şekilde restore etmekle yetinebiliriz. İlk günkü kadar olmasa da Balaban Paşa Camiini yeniden eski görkemine kavuşturacağız" dedi.
400 yıllık hazire
Yapı tarzı taş, çatısı ise ahşap üzerine kiremit kaplı olan, özellikle ahşap süslemeli kürsü ve minberi ile farklı bir ambiyansa sahip olan Balaban Paşa Camii'nin avlusunda bir de hazire bulunuyor. Hazirede görenleri kendine hayran bırakan abidevi mezar taşları yer alıyor. Osmanlı dönemine ait olan tarihi mezar taşları arasında hasar görmüş, yerinden sökülmüş olanların da restorasyon kapsamında elden geçirilmesi için ön hazırlık çalışmaları yapılıyor.
"Nadide bir eser"
Yaptığı araştırmalar ışığında Güzelhisar'ın tarihine yönelik çeşitli kitaplar kaleme alan eğitimci-yazar Cevat Yıldırım, restore edilen yapının nadide bir eser olduğunu belirterek, Balaban Paşa Camii'nin tarihi hakkında şu bilgileri verdi; "Bizans döneminde kilise olarak kullanılan bu yapı 1320 yılında Saruhanlıların Güzelhisar'ı ele geçirmesiyle birlikte camiye dönüştürülmüştür. Yaptığımız incelemelerde caminin ön kısmında bulunan sütunların Aliağa'nın Nemrut bölgesinden getirildiğini tespit ettik. Bu bölgenin en eski yapıları arasında yer alan Balaban Paşa Camii, 1958'de Güzelhisar halkı tarafından tadilattan geçirildi. Yıllar içinde artık bir gereklilik halini alan restorasyon çalışması Aliağa Belediyesi tarafından başlatıldı. Bu çalışma ile Aliağa Belediyesi hem tarihe bir not düşüyor hem de Güzelhisarlılara güzel bir eser meydana getiriyor."
"İncelenmeye değer mezar taşları var"
Balaban Paşa Camii'nin avlusunda bulunan hazire ile ilgili de bilgi veren Cevat Yıldırım, buradaki en eski mezar taşının 4 yüzyıl öncesine ait olduğuna dikkati çekerek, "Buradaki mezar taşlarından günümüze sadece bir kısmı kalmıştır. Kadınlara ait taşlar üzerinde çiçek vazoları, güller, yelpazeler, cami motifleri görülür. Erkek mezar taşları, kişilerin mesleği ile ilgilidir. Hazirede bulunan kavuklarda üç ayrı biçimde gül motifi görülmesi incelemeye değer niteliktedir. Bu gül motifli mezar taşlarının İstanbul'daki Fatih Camii'nin haziresinde de bulunduğunu biliyoruz. Burada, kuzey doğuda, sütun biçimli tek mezar taşı, Balaban Paşa'nın hazinedarına ait olduğu söylenmektedir" diye konuştu.
İHA