Mikrobiyota Nedir ? Uygulanan Diyet, Kullanılan Antibiyotik Bağırsak Mikrobiyatısını Etkiliyor Beslenmede Neden Akdeniz Diyetinin önemi nedir ?
Genetik, doğum şekli, yaş, yaşamın sürdürüldüğü coğrafya, antibiyotik kullanımı ve en önemlisi uygulanan diyet, bağırsak mikrobiyotasını değiştiren faktörler arasında yer alıyor. Doğumdan sonra bağırsak mikrobiyotası üzerindeki ilk etkinin anne sütü veya formül süt aracılığı ile gerçekleştiğini belirten uzmanlar, bebeklikten sonra bağırsak mikrobiyotasının gelişimini sürdürdüğünü ifade ediyor. Batı diyetinin bazı önemli mikrobiyal türlerin kaybına neden olabildiğine dikkat çeken uzmanlar, Akdeniz diyetinin sağlıklı yaşam standardı olarak kabul edildiğini de belirtiyor. Beslenme ve Diyetetik Bölümü Arş. Gör. Diyetisyen Ekin Çevik, besinler ve mikrobiyata arasındaki ilişki hakkında değerlendirmelerini paylaştı.
Organizma yüzeyine göre adlandırılıyorlar
Mikrobiyotanın bakteri, arke, protozoa, mantar ve virüsler gibi kommensal, simbiyotik ve patojenik mikroorganizmaların oluşturduğu ekolojik komüniteler olduğunu belirten Çevik, mikrobiyataların bulundukları organizma yüzeyine göre adlandırıldıklarını ifade etti.
Bağırsak-beyin iletişimi 3 mekanizma ile açıklanıyor
“Birincisi, bağırsak mikroorganizmaları tarafından üretilen nörotransmiterlerin vagus siniri aracılığıyla beyne sinyal gönderebileceği yönündedir. Bu sayede hipotalamus ve diğer beyin bölgesi aktivitelerinde değişiklik meydana gelebileceği ve açlık-tokluk seviyelerinin etkilenebileceği tahmin ediliyor. İkinci olası mekanizma; bağırsak mikroorganizmalarının, bazı sitokinlerin salınımı için bağışıklık hücrelerini uyarması ve dolaşıma giren bu sitokinlerin beyne giderek buradaki en önemli bağışıklık hücresi olan mikroglianın olgunlaşması ya da aktivasyonunu etkileyebileceği şeklindedir. Son olarak; bağırsak mikroorganizmalarından salınan metabolitlerin dolaşım sistemi aracılığı ile beyne gelerek burada vagus sinirini aktive edecek nörotransmiter salınımını tetikleyebileceği ve açlık modülasyonunu etkileyebileceği düşünülüyor.”
Mikrobiyata obezite ile yakından ilişkili
Arş. Gör. Ekin Çevik; genetik, doğum şekli, yaş, yaşamın sürdürüldüğü coğrafya, antibiyotik kullanımı ve en önemlisi diyetin bağırsak mikrobiyotasını değiştiren faktörler arasında yer aldığını söyledi ve sözlerini şöyle sürdürdü: “Öyle ki; doğumdan sonra bağırsak mikrobiyotası üzerindeki ilk etki bebek beslenmesi anne veya formül süt aracılığı ile gerçekleşiyor. Bebeklikten sonra bağırsak mikrobiyotası gelişimini sürdürüyor ve diyetin bileşimi, bağırsak mikrobiyotasının şeklini, yapısını ve çeşitliliğini tanımlamanın anahtarı olmaya devam ediyor. Örneğin, yüksek karbonhidratlı diyetler Prevotella cinsinin; yüksek yağlı ya da yüksek proteinli diyetler ise Bacteroidetes mikrobiyal türlerinin bağırsakta gelişimini destekliyor. Diyet bileşiminin bu etkisi karbonhidrat, protein, yağ gibi bileşenlerin metabolitleri ile ilgilidir ve bağırsak mikrobiyotası tarafından üretilen kısa zincirli yağ asitleri olan asetat, bütirat ve propiyonatın konağın sağlığı üzerinde fizyolojik etkilere sahip olduğu bulunmuştur.”
Bu diyetler mikrobiyatayı etkiliyor
Arş. Gör. Ekin Çevik, mikrobiyatayı etkileyen diyet türlerini şöyle paylaştı:
- Yüksek proteinli diyetler: Protein yıkımının normal son ürünleri amino asitler, amonyak, aminler ve kısa zincirli yağ asitleridir. Yüksek amonyak konsantrasyonlarının malign tümör gelişimi ile ilişkili olduğu bulundu.
- Diyet posası: Diyet posası, bitkilerden elde edilen önemli bir besin bileşenidir ve işlenmiş gıdalardaki konsantrasyonu çiğ sebzelere göre daha düşüktür. Diyet posası, ince bağırsaktan kolona geçerek burada bakteri türleri tarafından kısmen metabolize edilir ve metabolize olmayan diyet posası daha sonra dışkı yoluyla atılır. İnsülin, nişasta ve oligosakaritler gibi bazı polisakkaritler, bakteriler tarafından parçalanabilen diyet posasının tipik örnekleridir. Bununla birlikte, selüloz gibi bazı formlar kolondan geçerken bakteriler tarafından tamamen parçalanamaz. Kompleks karbonhidratlar normalde mikrobiyal büyüme için önemli bir enerji kaynağı görevi görür ve proteolitik enzimler tarafından kısa zincirli yağ asitlerine ve çeşitli gazlara parçalanabilir. Bu karbonhidratlar, mikrobiyotanın büyümesini uyararak konakçıya fayda sağlayan sindirilemeyen besin bileşeni olarak tanımlanan prebiyotikler olarak da adlandırılıyor. Prebiyotikler, bağırsak mikrobiyal popülasyonlarının bileşimindeki değişiklikleri indüklemek ve konakçı sağlığına birçok fayda sağlamak için çok önemlidir. Son çalışmalar, prebiyotik tüketiminin bağırsak mikrobiyal popülasyonunu modüle edebileceğini ve konakçının sağlığını iyileştirebileceğini gösteriyor.
- Batı diyetleri: Daha az diyet posası ve sebze içeren modern Batı diyetlerinin tüketimi, kırsal topluluklara kıyasla batı (kent) topluluklarında bazı önemli mikrobiyal türlerin kaybına neden olma eğilimindedir.
- Akdeniz Diyeti: Dengeli bir meyve, tahıl, tekli doymamış yağ, sebze ve çoklu doymamış yağ alımına dayanan Akdeniz diyeti, sağlıklı bir yaşam tarzı için standart olarak kabul ediliyor. Akdeniz diyeti ile beslenen bireylerde Bacillaceae, Proteobacteria sayısı ile akut faz C-reaktif protein seviyesi daha düşükken; Clostridium ve Bacteroidetes popülasyonlarının yüksek olduğu bilinmektedir. Dolayısı ile bu tür diyetlerin anti-inflamatuar özelliklere sahip olduğu ve hastalıklarda inflamasyonu azaltmak için kullanılabileceği belirtiliyor.
- Vejetaryen diyetler, konağı çeşitli kronik, metabolik ve inflamatuar bozukluklardan koruyabildikleri için sağlıklı ve faydalı diyetler olarak da kabul ediliyor. Bitki bazlı polisakkarit, lif ve nişasta açısından zengin vejetaryen diyetlerle beslenme, inflamatuar hastalıklara karşı koruma sağlayabilir.