Uzun ve aşırı sıcaklar doğal olarak çeşitli sağlık sorunlarını öne çıkarıyor. Uzmanlar, böyle zamanlarda akıl sağlığımızın da ciddi tehdit altında olduğuna dikkat çekiyor.
Türkiye Hastanesi Nöroloji ve Psikiyatri Bölümü Uzmanı Dr. Akın Gürdil, aşırı sıcakların şuur bulanıklığına yol açabildiğini belirterek bunun da davranışlarda bozulmalara neden olduğunu söyledi.
Halk arasında "cinnet" olarak bilinen bu durumla ilgili olarak Dr. Gürdil, "Aşırı sıcaklar ve güneşte uzun süre kalmak, beyinde ödem, bitkinlik, bunalma, şuur bulanıklığı gibi sorunlara yol açabilir. Şuur bulanıklığı ileri düzeyde olunca "deliryum'dan söz edilir. Deliryum, ani başlayan ve bilinç düzeyinde değişiklikler dâhil olmak üzere davranış bozukluklarıyla kendini gösteren bir durumdur. Buna, konfüzyonel durum, cinnet, delirmek, çıldırmak, aklını kaçırmak, insanity gibi isimler verilir" dedi.
Davranışlara nasıl etkisi var?
Cinnet halinin, kişinin davranışlarını olumsuz etkilediğinin bilindiğini söyleyen Gürdil, bu durumdaki kişilerde oluşan algı probleminden dolayı saldırganlık hallerinin ortaya çıktığını belirtti.
Cinnet halinde, kişilerde farklı davranış şekilleri görüldüğünü vurgulayan Gürdil, "Kişilerde bilinç bulanık olduğu için dış uyarıların farkında olabilme yeteneği ileri derecede bozulur. Çevreyle ilişkileri kopar. Dikkat ve konsantrasyon bozulur. Bilişsel işlevler yapılamayacak derecede ağırlaşır, yeni veri ve bilgileri kaydetmekte zorluk çekilir. Yönelim duygusu, zaman, mekân kavramı zedelenir, düşünce akışı ve içeriği bozulur" dedi.
"Kişi, yaşanan durumun içeriğine göre duygusal ve davranışsal tepkiler gösterebilir; korku egemen ise saldırgan davranabilir, korunma ve kaçma isteği duyabilir, kendine ve çevresine zarar verebilir" diyen Gürdil, bazı duygusal bozuklukların da (anksiyete, korku, çökkünlük, sinirlilik, öfke, apati, aşırı neşe) görülebileceğini söyledi.
Uyku ve psikomotor aktivite (Hiperaktif, hipoaktif davranışlar görülebilir.) bozukluklarına dikkat çeken Gürdil, "Aynı zamanda kişide sempatik aktivite artışı ile huzursuzluk ve ajitasyon (saldırganlık) görülür. Nadir olmakla birlikte kişi, bütün gün uyuma eğilimi de gösterebilir." ifadelerini kullandı. Sıcakların yanı sıra negatif faktörlerin de davranışları bozduğuna işaret eden Gürdil, "Sıcağa ilaveten evdeki, iş yerindeki huzursuzluk ve sıkıntılar, trafik karmaşası, hava kirliliği, gürültü kirliliği, çevredeki sosyopatik kişilerin varlığı cinnet sınırındaki kişinin durumunu daha da ağırlaştırır ve onu, akla hayale gelmeyen davranışlara itebilir" ifadelerini kullandı.
Ne yapmalı?
Dr. Akın Gürdil, cinnet halindeki kişiye iyi davranılması ve tepki göstermesine yol açacak davranışlardan uzak durulması gerektiğini belirterek şunları tavsiye etti:
"Öncelikle kişinin tepkisel davranışları yatıştırılmalı. Bu da ona yumuşak davranmakla mümkün olur. Mümkünse soğuk kompres uygulanmalı. En kısa sürede bir sağlık kuruluşuna götürülmeli."
Dr. Gürdil şu tavsiyelerde bulundu:
"Öncelikle aşırı sıcaklardan korunun. Saat 11.00-15.00 arası güneşte kalmayın. Bol sulu gıdalar alın. Sıkıntılı konulardan, olaylardan, kişilerden ve tartışmalardan uzak durun. Hayat pahalılığı, trafik, işsizlik, gürültü gibi etkenlere rağmen düzenli yaşamaya çalışın. Günlük uykunuzu (8 saat) alın. Dengeli beslenin, ağır yemeyin. Uygun saatlerde spor yapın. Çevrenizle iyi geçinen güler yüzlü kişi olmaya özen gösterin."
İHA