Geçtiğimiz hafta içinde birçok sağlık çalışanına Dumansız Dünya Vakfı fonu desteği ile Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) tarafından hazırlanan proje raporunun tanıtım toplantısına davet gönderildiğini belirten Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi, “Meslektaşlarımızı uyarıyoruz, bu proje durdurulmalı” dedi.
“Projenin destekçisi Dumansız Dünya Vakfı’nın tek geliri büyük bir tütün firmasından gelmektedir. Bu tütün firması uzun zamandır Türkiye’ye sözde zararı azaltılmış ürünleri sokmaya ve tütün kontrolünün karar vericileri arasında yer almaya çalışmaktadır. Ülkemizin de benimsediği Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi tütün endüstrisi ile ilişkileri kısıtlamıştır. Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi (SSUK) Dönem Başkanı Türk Tabipleri Birliği (TTB) olarak, meslektaşlarımızı bu konuda uyarmayı görev biliyor, projenin sonlandırılmasını ve bilinen tütün endüstrisi savlarının yayılmasının engellenmesini talep ediyoruz.
Dikkat: Tütün endüstrisi destekli vakfın ilk hamlesi değil!
Tütün endüstrisi uzun yıllardır “tütün kontrol” kavramından rahatsızlığını ve kontrol masasında yer almak isteğini dile getirmektedir. Tütün kontrol kanunlarının geçerli olmadığı tütün içermeyen sentetik nikotin ve marihuana gibi ürünlere yatırım yapmaktadır.
Dumansız Dünya Vakfı ülkemizde kontrol masasını kurmak ve sağlık çalışanları ile buluşmak için 3 Temmuz 2019’da “İstanbul Dumansız Diyalogları” adı altında bir toplantı düzenlemiş ancak gerçekleştirememişlerdi.
Tütün firması kaynaklı fonları ile projelere destek vererek bu sefer kaleyi içten fethetmek istedikleri anlaşılıyor.
Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi olarak 26 yıllık deneyimimizden yola çıkarak TEPAV’ı konuya hassasiyet göstermeye davet ediyoruz.
Dumansız Dünya Vakfı neden kuruldu?
Dumansız Dünya Vakfı 2017 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde vergiden muaf, özel, bağımsız bir vakıf olarak kuruldu. Vakfın tek geliri büyük bir tütün firmasından geliyordu. Bu tütün devi vakfa 2018 yılından itibaren 12 yıl boyunca her yıl 80 milyon dolar ödemeye söz vermişti. Ama sözleşmeyi yenileyerek 2020 ve 2021 yılında yılda 45 milyon ödemeye karar verdi. Tüm dünya tek gelirini tütün firmasından elde eden bu vakfın nasıl “bağımsız” olacağını ve tütünle mücadele edeceğini merak ediyordu. Sonuç olarak, iki bağımsız inceleme sonrası beklendiği gibi vakfın bağımsız olamayacağı anlaşıldı.
Halen vakıfta daha önce uluslararası sağlık kuruluşlarında çalışmış uzmanlar ile vergi ve ekonomi politikalarında uzmanlar görev yapmaktadır.
Vakfın amacı zarar azaltma, sigara yerine daha az zararlı ürünlerin kullanılmasını sağlamaktı. Bir süre sonra büyük tütün firmaları da sigara işini bitireceklerini ve daha az vergi ödeyecekleri yeni nesil ürünlere geçeceklerini açıkladılar. Endüstri ile vakfın amaçları uyumluydu. Vakfın dünyadaki etkinlikleri de dikkate alındığında, endüstrinin geleceğini, bilimsel araçlarla kolaylaştırdığı izlenmektedir.
Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi olarak, ulus ötesi tütün endüstrisinin yılda 100 bin vatandaşımızın ölümünden sorumlu olduğunu, bu endüstri ve bağlantıları ile temasın etik ve yasal olmadığını hatırlatırız.
Tütün şirketleri ile kamunun ve sivil toplumun ilişkisi, bizim de kanunumuz olan Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ile yasaklanmıştır. Bu ilişkiyi sağlamak üzere araya aracı “bağımsız” vakıfların girmesi hülle ilişkisidir ve söz konusu sözleşme hükümlerine aykırıdır.
Söz konusu vakıf birkaç yıl önce İstanbul’da sağlık çalışanlarını da davet ettiği bir toplantı düzenlemeye kalkışmış ancak o dönemde yapılan girişimler sonucunda Valilik tarafından toplantı durdurulmuştur.
Şimdi benzer bir yaklaşım TEPAV aracılığıyla yeniden uygulamaya konulmuştur. TEPAV, hazırladığı “Türkiye’de Tütün Kullanımını Kontrol Altına Almanın Ekonomisi: İnceleme Rapor” ile bir kez daha Türkiye’de henüz ruhsatlanmamış olan yeni nesil tütün ürünlerinin kullanımını yasal hale getirmek için bir tanıtım toplantısı düzenlemek istemektedir.
Yaşamayı ve yaşatmayı görev edinmiş bir mesleğin mensupları olarak, gerek etik ilkeler gerekse konu hakkındaki mevzuat hükümleri gereğince yapılacak toplantıya kişisel ve/veya kurumsal bir temsiliyet ile katılmamanın doğru olduğunu düşünüyoruz.
TEPAV’ı projeden çekilmeye ve toplantıyı iptal etmeye davet ediyoruz.
Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi
Türk Tabipleri Birliği, Dönem Başkanı
Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Üye
Sağlığa Evet Derneği, Üye
Türk Toraks Derneği, Üye
(BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)