Osmanlı döneminde Samsun Valiliği yapmış ve Sadrazam Vekilliğine kadar yükselen Tayyar Mahmud Paşa'nın divanı ilk kez yayımlandı.
Tayyar Mahmud Paşa, 18. ve 19. yüzyılda yaşamış özellikle 19 yüzyılın ilk yıllarında etkili olmuş hem önemli bir devlet adamı hem de divan şairiydi. Her ikisi de Canik'te valilik yapmış olan Battal Hüseyin Paşa'nın oğlu ve Hacı Ali Paşa'nın torunu olan Tayyar Mahmud Paşa, o zaman Canik olarak bilinen Samsun'da valilik yaptı. Aynı zamanda şairlik yönü de bulunan Tayyar Paşa, Osmanlı sarayında Sadrazam Vekilliğine kadar yükseldi. Zaman zaman yaptığı işlerle padişahın takdirini kazanan Tayyar Mahmud Paşa, 1808 yılında padişah değişikliğinin ardından idam edildi. O dönemlerde yazdığı şiir kitabı bütünüyle günümüze kadar ulaşamadı. Fakat Ondokuz Mayız Üniversitesi (OMÜ) Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ve Fen-Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yakup Poyraz, İngiltere'de yaptığı araştırmalar sonucu Tayyar Mahmud Paşa Divanı'nın bozulmamış en geniş bir yazmasını buldu. Daha sonra divanı Osmanlıca'dan günümüz Türkçesine aktaran Yakup Poyraz, Tayyar Mahmud Paşa Divanı'nı edebiyat dünyasına kazandırdı.
Tayyar Mahmud Paşa'nın Samsunlu eski adıyla Canikli olduğu bilinen bir divan şairi olduğunu belirten Poyraz, "Biz şairin edebiyat yönüyle ilgilenmiştik fakat kendisinin, babasının ve dedesinin Samsun'da valilik yaptığını öğrenmiş olduk. Tayyar Mahmud Paşa Divanı'nı 4 yıl kadar kaldığım Londra'da British Library'de keşfetmiştim. Samsunlu birinin divanının orada bulunması dikkatimi çekti. Türkiye'de nüshaları bulunuyordu fakat eksik nüshalardı. Bir örneğini aldım ve Osmanlıcadan Türkçeye aktardık. Bu yönüyle Samsunlu bir şairimizin divanının yayınlanması ilk olma özelliğini taşıyor. Şair, yaklaşık 160 civarında gazel, onlarca kaside ve nazım şekillerinden oluşan şiirleri bu divanında toplamış" dedi.
O dönemin yöneticilerinin siyasi durumlarının yanında şiir de yazdıklarını söyleyen Poyraz, "Tayyar Paşa'da bunlardan bir tanesi. Samsun, Trabzon, Erzurum'da valilik yapmış bir şahsiyet. Şairlik yönü belki ikinci planda. Siyasi yönüne bakıldığında mücadeleci bir yapısının olduğunu görüyoruz. O mücadeleci ruhu onu padişahların nazarında zaman zaman yüceltmiş zaman zaman de muhalif duruma düşürmüştür. Sarayda önemli konumlar kazanmış. Sadrazam Vekilliğine kadar yükselmiş. 1808 yılında yönetimin değişmesi ve 2. Mahmut'un tahta geçmesiyle kafası gövdesinden ayrılmak suretiyle idam edilmiştir. Babası ve bazı yakınları Bafra Büyük Camii haziresinde medfunlar. Kendisi ise başı İstanbul'a getirilerek bir caminin haziresine defnedilmiştir. Bafra'da Tayyar Paşa Camii (Paşa Camii olarak bilinen) ve Ordu'da Orta Cami Tayyar Paşa'dan kalan mimari eserlerdir. Döneminde yaptırdığı kütüphane, han, hamam gibi yapılar günümüze kadar ayakta kalamamıştır. Tayyar Paşa Türkiye'de maalesef pek bilinmiyor. Hatta Samsun'da, Bafra'da dahi tanındığını zannetmiyorum. Fakat Tayyar Mahmud Paşa hem Samsun hem de ülkemiz açısından önemli bir değerdir" diye konuştu.
İHA