YÖK Başkanı Erol Özar, üniversite akademik personeline intihal uyarısında bulundu. Özar, “Yayınlarda intihal durumlarıyla karşılaşıyoruz” dedi.
Yüksek Öğretim Kurumu tarafından “Üniversite Dergileri ; Sorunlar ve Çözüm Önerileri Çalıştayı” düzenlendi. YÖK Başkanı Özar, “Üniversiteler dergilerin akademik yayın süreçlerinde örnek davranışlar sergilemeli” dedi. Yükseköğretim Kurulu Başkanı Erol Özvar başkanlığında üniversite dergilerinin mevcut durumunun görüşüldüğü “Üniversite Dergileri: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Çalıştayı” gerçekleştirildi. Yükseköğretim Kurulu tarafından düzenlenen Çalıştaya üniversitelerden ve ilgili kurumlardan temsilciler, editörlük görevini yürüten ve işleyişe hâkim olan öğretim üyeleri ve idareciler katıldı.
Üniversitenin Üç Temel Görevi
Yükseköğretim Kurulu Başkanı Erol Özvar’ın toplantının açılışında yaptığı konuşmada yükseköğretim sistemindeki meselelerle ilgili çeşitli toplantı ve çalıştaylar düzenleyerek alanında uzman paydaşların görüşlerine müracaat ettiklerini belirterek, “Şimdiye kadar aldığımız bütün kararlarda olduğu gibi, üniversite dergilerinin iyileştirilmesi konusunda da alanında uzman kişilerle istişare edilerek, veri temelli politikaların geliştirilmesi gerektiği kanaatindeyim. Bu kapsamda, üniversite dergilerimizin kalitelerinin iyileştirilmesi konusunda geliştirilecek çözüm önerileri ile atılacak adımların yalnızca üniversitelerimize değil, tüm bilim dünyasına katkı sağlayacağına gönülden inanıyorum.” dedi. Üniversitenin 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunun da geçtiği üzere üç temel görevinin olduğunu paylaşan Özvar, bunların yüksek düzeyde eğitim-öğretim, bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapmak olduğunu iletti. Özvar, bilimsel dergi editörlüğü ve hakemliğinin, büyük özveri gerektiren meşakkatli bir görev olduğunun altını çizdi.
Akademik Yayın Dünyada Ticari Bir Faaliyet
Akademik yayıncılığın, dünyada büyük bir ticari faaliyet alanı olduğuna dikkati çeken Özvar, yıllık 20 milyar doları aşan bir cironun söz konusu olduğunu dile getirerek, “Küresel ölçekli yayınevlerine ait dergiler ile üniversite dergilerimizin rekabet etmesi güç görünse de üniversite dergilerimizin birçok avantajı bulunmaktadır. Bu avantajların başında, TÜBİTAK’ın Dergipark gibi öncü ve kolaylaştırıcı projeleri sayesinde üniversite dergilerinin tamamına yakınının açık erişim olması, ticari kâr amacı gütmemesi ve genç akademisyen nüfusumuzla daha dinamik bir makale işletim süreci işletebilme potansiyeline sahip olması gelmektedir. Arşivleme, koruma, bilgi erişimi ve maliyet sorunları sebebiyle basılı yayıncılığın yerini giderek dijital yayıncılık alırken, üniversite dergilerinin pek çoğunun elektronik yayıncılığa geçmiş olması önemli bir durumdur.” ifadelerinde bulundu.
İntihal Uyarısı !
Dergilerin en fazla dikkat etmesi gereken konulardan bir tanesinin intihal veya diğer bir deyişle aşırma olduğunu aktaran Özvar, her bir bilim insanının, bilimin saygınlığını muhafaza edecek bir davranış içerisinde olması gerektiğini vurguladı. Bilimsel bir çalışmanın tamamının aşırılması gibi, bilimsel bir eserin belli kısımlarının alınıp özgün olarak yazılmış gibi gösterilmesi veya bazı resim ve grafiklerin atıf verilmeksizin kullanılması gibi intihal durumlarıyla da karşılaşıldığını ifade eden Özvar, “İntihal dışında diğer bilimsel etiğe aykırı davranışlar ise sahtecilik (uydurma), çarpıtma, duplikasyon, dilimleme ve haksız yazarlıktır. Karşılaşılan bu tür durumların önüne geçebilmek için aldığımız tedbirlerin ve ürettiğimiz çözüm yollarının etkili ve sürdürülebilir olması önceliğimizdir.” dedi.
“Türkiye adresli dergilerin uluslararası endekslerde taranması istenen düzeyde değil”
Yükseköğretim Kurulu Başkanı olarak, üniversite dergilerinden öncelikli beklentisinin, akademik yayın süreçlerinde örnek davranışlar sergilemeleri olduğunu belirten Özvar, akademik süreçlere uygun olmayan davranışlar gösteren üniversite dergilerinin tespit edilmesi durumunda yaptırımların olacağının da bilinmesini istediğini vurguladı. Türkiye adresli dergilerin uluslararası endekslerde taranmasının istenen düzeyde olmadığını katılımcılarla paylaşan Özvar, üniversite dergilerinin, uluslararası mecralarda daha görünür olmasını beklediklerini ve üniversite dergilerinin bu amaçla ilk etapta hak ettiği yere ulaşmaları ve uluslararası endekslerde yer almalarının oldukça mühim olduğunu dile getirdi.
“Önceliğimiz üniversite dergilerimizi nitelikli dergiler sınıfına yükseltmektir”
Önceliklerinin, geleceğe yönelik planlamalar ile dergilerin kalitesini artırarak, uluslararası endekslerde taranmalarının sağlamak ve üniversite dergilerini, uluslararası araştırmacıların yayın yapmayı prestijli buldukları nitelikli dergiler sınıfına yükseltmek olduğunu ifade eden Özvar, üniversite dergilerinin uluslararası görünürlüğünü artırılırken, kamusal sorumluluk ve bilimsel etik değerlerin de göz ardı edilmemesi gerektiğine vurgu yaptı. Türkiye’de yükseköğretim alanının genişlemesi ve bilimsel üretimin artmasına paralel olarak akademik dergi yayıncılığına ihtiyacın da arttığına değinen Özvar, “Hem ulusal hem de uluslararası özel yayınevleri, yazarlar ve/veya üniversitelerden destek alarak yayınlarına devam etmektedir. Aynı şekilde, makalelere erişim için veri tabanlarına yüksek abonelik ücretleri ödenmektedir. Bu süreçte gerek Dergipark gerekse Yükseköğretim Kurulu bünyesinde yer alan YÖK Akademik arama motorları ve üniversitelerin web siteleri, açık kaynaklara erişim açısından ciddi bir önem kazanmıştır.” diye konuştu.
“Türkiye doküman sayısını en fazla artıran ülkelerin başında gelmekte”
Üniversite dergilerinin mevcut durumunu anlamak için Türkiye adresli akademik yayınlar ile Türkiye adresli dergiler arasında bir karşılaştırma yapılmasında fayda olduğunu aktaran Özvar, konuşmasını şu şekilde sürdürdü:
“Scopus verilerine göre; 2021 yılında dünyadaki toplam doküman sayısı 4 milyon 960 bin 674 iken, Türkiye adresli araştırmacılara ait doküman sayısı 67 bin 150’dir. Türkiye 2021 yılında bir önceki yıla göre doküman sayısını en fazla artıran ülkelerin başında gelirken dünya sıralamasını ise bir sıra artırarak 17. olmuştur. Öte yandan, Scopus’ta taranan Türkiye adresli 232 dergi bulunmaktadır. Dergi sayısı bakımından Türkiye, dünyada ülkeler arasında 18. sırada yer almaktadır. Scopus’ta taranan bu dergilerde 14 bin 433 bilimsel doküman yayımlanmıştır. Dergi sıralamalarına bakıldığında ise ilk 5 bin içinde (4406. sırada) sadece bir üniversite dergisi yer almaktadır. Dahası bu 232 dergiye ilişkin “h” endeksleri oldukça farklılaşmakta olup 1 ile 72 arasında değişmektedir.
Çalıştay Oturumları
Üç oturum halinde düzenlenen çalıştayda; ulusal ve uluslararası endekslere girme, etik ilkeler ve yayın politikaları, açık erişim, basılı ve elektronik yayınlar, editoryal süreçler, alternatif yayın süreçleri ve biçimleri, veri setlerinin erişime açılması ve tekrar edilebilirlik, akademik yayın stilleri, yazarlar için rehber, bibliyometrik verilerin paylaşımı, veri tabanı abonelikleri, fakülte ve enstitü dergileri konuları ele alındı.
Çalıştayda üniversite dergilerinin mevcut durumu, yayın kaliteleri, ulusal-uluslararası indekslerde taranması, yayın etiğe uygunluğu, editoryal konuları başta olmak üzere üniversite dergilerine ilişkin geniş kapsamlı birçok başlık görüşüldü ve mevcut sorunlar ve sorunlara yönelik çözüm önerileri masaya yatırıldı.