Kuruluş Osman 12. bölümde Osman Bey Moğol komutanı Balgay' a Cengiz Hanın yasalarının olduğu belgelerin elinde olduğunu söyledi. Dizi izleyicileri Cengiz Han yasaları nelerdir, Cengiz han yaslarında neler var? sorularının cevabını araştırıyoruz. İşte Cengiz Han Yaslarının bir kısmı...

CENGİZ YASASININ BAZI MADDELERİ

Cezaî maddeler:

1) Evli olsun, bekâr olsun gayri meşru münasebette bulunan,idam cezasına mahkûm olur.
2) Keza livata cürümünüişleyen de ölüm cezasile cezalandırılır.
3) Kasten yalan söyliyen, sihirbazlıkla uğraşan yahut başkasının hareketlerini tecessüs eden, kav-ga etmekte olan iki şahıs arasına girerek onlardan birine yardım edenlerin cezası da ölümdür.
4) Suya yahut küpe su döken (işeyen) keza ölüme mahkûm olur.
5) Üç defa başkalarından mal alıp, üç defa iflâs eden de üçüncü defa iflâstan sonra ölüm cezasile cezalandırılır.
6) Bir harp esirine, esir edenin müsaadesi olmaksızın yiyecek veya giyim veren de ölüme mah-kûm olur.
7) Kaçan bir esiri veya harp tutsağım eline geçirip de  sahibine  iade etmeyen dahi ölümle ceza-landırılır.
8) Bir hayvanı kesmek isteyen, onun ayaklarım bağlayıp karnım yardıktan sonra yüreğini elile sıkarak öldürmelidir. Ancak bu tarzda öldürülen hayvanın etiyenilebilir.
9) Savaş zamanında veyahut çekilme esnasında birinin yükünün veyahut yükünden yay gibi herhangi bir nesnenindüştüğünü gören, arkadan gelen atlı derhal atından inerek o şeyi kal-dırmalı ve sahibine teslim etmelidir. Atından inmeyen, inip düşen şeyi aldıktan sonra o şeyi sahibine iade etmeyen ölüm cezasile cezalandırılır. İçtimai hayata ve Devlet idaresine dair maddeler.
10) Cengiz Han Ali binEbutalip ahfadına herhangi bir şekilde vergi veya rüsum mükellefiyeti yükletilmesinizemmetmiştir. Keza fukaradan,Kur’an’ı hıfzetmiş olanlardan, fakihlerden, tabiblerden, Ulemadan, hayatlarım ibadete hasretmiş zahitlerden, müezzinlerden, ölüleri yı-kayanlardan da vergi veya rüsum alınmasını menetmiştir.
11) Cengiz Han, hiç birini diğerine tercih etmeksizin bütün dinlere hürmet edilmesini emretmiş-tir. Böyle hareket etmeyi Allah makbul hareket telâkki etmiştir.
12) Başkası tarafından sonulmuş bir yemeği, bu yemekten evvelâ sunan kendisi yemedikçe, yememeyi emretmiştir.Sunan emir, sunulmuş esir olsa dahi bu kanun caridir.Yemek zamanında hazır bulunan bir adamın önünde ona yemeğe davet etmeksizin yemeği menetmiştir.Bir kimsenin arkadaşlarından fazla doymasını (yemesini), yemek sofrası, yemek tabağı ve ateşin üzerindenatlayarak geçmeyi de menetmiştir.
13) Yemek  yemekte  olan  adamlar  yanından geçen adam derhal attan  inmeli,  yemek  yiyenlerin müsaadesini almaksızın yemeğe oturmalı, yemek yiyenler de buna mâni olmamalıdır.
14) Cengiz suya el sokmamayı menetmiş, su almak için bir kap kullanmayı emretmiştir.
15) Bir defa giyilmiş, eskimiş bir elbiseyi yıkayıp tekrar giymeyi da menetmiştir.
16) Cengiz herhangi bir şeyi necis telâkki etmeyi menetmiştir. Mevcut şeyler arasında (mahiyeti itibarile) necis olan şeyler olmadığını söylemiştir.
17) O dinî mezheplerden birini tercih etmeyi, kelimeleri onlara şiddet, kuvvet vererek telâffuz etmeyi, hükümdara veyahut herhangi bir adama hitap edildiği zaman lâkap ve unvanlar kul-lanmayı menetmiştir. Muhatabın ismini söylemekle iktifa etmeyi emretmiştir.
18) Cengiz ahfadına bir savaşa başlayacakları zamanneferleri ve onların silâhlarını bizzat teftiş etmeyi, neferlere lâzım olan bütünşeyleri temin etmeyi ve iğneden ipliğe kadar her şeyin mevcut olduğuna tesbit etmeyi emretmiştir. Eğer neferlerden birinin bir şeyi eksik ise bunun için o neferi cezalandırmalıdır.
19) Erler savaşa iştirak ettikleri zaman erkeklerin gördükleri işleri kadınlar ifa etmelidir.
20) Cengiz seferden dönmüş askerlere hükümdar lehine bazı mükellefiyetler yükletilmiştir.
21) Her sene başında askerler kızlarını hükümdara takdim etmelidir. Ta kiO, kendisi ve oğullan için kızlar arasından zevceler seçebilsin.
22) Askerlerin reisi olarak Cengiz emirler (generaller) tayin etmiştir ve Binbaşı, Yüzbaşı ve On başılık rütbeleri ihdas etmiştir.

23)Cengiz suçlu bir hareket işleyenin, kendisi en büyük general olsa  dahi,  kendisini  cezalan-dırmak için hükümdar tarafından gönderilmiş memurun (Bu memur en mütevazıbir memur olsa dahi) emrine itaat etmesini, onun önünde yükünme(Eğilerek ve diz çökerek hürmet iz-har etme)sini onun hükümdarın emrini (bu emir idamdan ibaret olsa dahi) yerine getirmesi-ne mâni olmamasını kanun kılmıştır (emretmiştir).
24) Cengiz generallerin hükümdardan başka birine müracaat etmelerini menetmiştir. Eğer bir general hükümdardan başka birine müracaat ederse idam cezasile cezalandırılır. Müsaadesiz kendisine gösterilmiş vazife yerini değiştiren de aynı ceza ile cezalandırılır.

25)Yasa daimî posta teşkilâtı yapılmasını emretmiştir, ta kidevlet içinde olup biten vak’alar hakkında seri bir surette malûmat almak mümkün olsun.
26) Cengiz, Yasa kanunlarına  riayet  edilmesine  nezaret etmek  vazifesini oğlu Çagatay’a yük-letmiştir.Bu yirmi altı madde Mısırlı Arab müelliflerinden El-Markizî’nln El-Hitat adlı eserinden alınmıştır. Bu maddelerden başka diğer kaynaklarda da Cengiz yasasına ait esaslar olarak gösterilmiş hukukimahiyetteesaslara tesadüf olunmaktadır. Bunlar cümlesinden olarak şun-ları gösterebiliriz:
27) Vazifesini ihmal eden asker, sürgün avı esnasında avı kaçıran avcı dayak cezasile, bazan da ölümle cezalandırılır.
28) Ölüm cezasına lâyık olan Diyet vererek ölüm cezasından kurtulabilir.
29) Bir kimsenin elinde çalınmış at bulunduğu takdirde bu kimse atı sahibine iade etmeğe ve bundan başka, at sahibine ceza olarak dokuz at vermece mecburdur. Eğer çalan bu malî ce-zayı ödeyecek durumda değilse, bunun yerineçocuklarını vermeğe mecbur edilir. Çocukları da yoksa kendisi idam cezasile cezalandırılır.

30) Ayağile bir askerî kumandanın ikametgâhının eşiğine basan ölüm cezasile cezalandırılır.
31) Cengiz Yasası yalan söylemeyi, hırsızlığı, zinayı, gayri meşru münasebetimenediyordu.
32) Yasaya göre kimse kimseyi tahkir etmemelidir. Tahkir edilen tahkiri unutmalıdır.
33) İhtiyarile teslim olan ülke ve şehirlere ve bu şehirlerin ahalisine zarar iras edilmemelidir,
34) Her türlü mabedlere hürmet etmelidir. Bütün dinlerin ruhanî reisleri her türlü vergi ve mü-kellefiyetlerden muaf tutulmalıdır.
35) İçkiden büsbütün vazgeçemeyen ayda üç defa sarhoş olabilir. Üçdefadan fazla sarhoş olan suçludur.Ayda ancak iki defa sarhoşolmak daha iyidir. Ayda ancak bir defa sarhoş olan övülmeye lâ-yıktır.Hiç içmemek hepsinden iyidir.Amma bu gibi bir adamı nerede bulacaksın? Eğer bulunursa o adam hürmete şayandır.Cengiz yasasının medenî hukuka dair ahkâmı hakkındakaynaklarda fazla malûmat yoktur,Ancak şu esaslara işaretler vardır:
36) Cariyelerden doğan çocuklar meşru çocuk addolunurlar ve nikâhlı zevceden doğan çocuklar gibi babalarının mirasından hisse alırlar.
37) Miras şu şekilde taksim olunur:Yaşlan büyük olanlar daha genç olanlardan fazla hisse alırlar en küçük oğul babası evinde kalır.Çocukların derecesi analarının derecesile tayin olunur.Kadınlardan biri, başkalarından evvel nikâhlanmış olanı, bazan babasının soyu çok ünlü bir soy olanı «baş kadın» telâkki olunur123.Yasanın ihtiva ettiği hukukî esaslar bu maddelere münhasır değildi. Kaynaklarda Cengiz Yasasının esaslarından olarak gösterilmiş bu maddeler büyük Yasanın ancak bize vasıl olmuş olan parçalarından, kırıntılarındanibarettir. Cengiz Yasasının bugünkü «Code»1ar gibi mükemmel bir hukuk mecmuası olmuş olduğunu tahmin etmek doğru olmaz. Bu-nunla beraber Yasanın bir büyük Devletin idaresi için lâzım olan en mühim esasları ihtiva etmiş olduğu da muhakkak sayılabilir. Bazı müellifler Yasanın hiç bir zaman yazılmış bir hukuk mecmuası şeklini almış olmadığını, Yasa ancak ağızdan ağıza intikal eden «şifahî» an’anevî kanunlardan ibaret olduğunu iddia etmişlerdir. Biz bu fikri kat’iyetle reddediyouz. Bu fikri ancak Devlet idaresinde kanunların ve umumiyetle hukukun rolünü kavra-mamış, her devirde en medenî milletlerin hükümdarlarından en barbar krallara  kadar  bü-tün Devlet reislerinin idare esaslarının mektup olarak tesbit edilmesi meselesine büyük bir ehemmiyet atfetmiş olduklarını bilmeyen müellifler ortaya atabilirler. Kaynaklarda Yasa-nın  yazılıbir  «kanunname»  olduğunu  ispat  eden  sarih  kayıtlar  eksik  değildir.  Meselâ Cüveyni’ye göre Yasa kanunları Tomarlara yazılmıştı. Bu tomarlara büyük «Yasaname) denirdi.  Bu  tomarlar  Cengiz  sülâlesine  mensup  büyüklerin,  şehzadelerin  hâzinelerinde saklanırdı.Yeni bir Han tahta cülûs ettiği zaman veya bir ordu harp seferine gönderildiği zaman veyahut Devlet işleri hakkında danışmak üzere Beyler Kurultayda toplandıkları zaman bu tomarlar getirilir, işler bu tomarlardaki esaslara göre halledilirdi